Gốm sứ Celadon – câu chuyện của một cái tên
Celadon là dạng phổ biến nhất trong số các loại đồ sứ cổ điển Trung Hoa. Một loại men là kết quả của quá trình nung gốm với một phức hợp của nhiều loại oxid sắt. Đặc tính tông màu xanh lá cây của Celadon có được là do sự hiện diện của sắt trong đất sét. Được gọi đơn giản là “đồ gốm xanh lá cây” khi gốm celadon xuất hiện lần đầu tiên dưới thời Đông Hán (sau 206 B.C). Cho mải đến triều đai nhà Đường (619 A.D. – 960 A.D.), nghệ thuật chế tạo Celadon mới đạt đến trình độ thuần thục. Tiếp theo sau việc thành lập Nam Kinh ở Hangzhuo trong Triều đại Tống (960 A.D.- 1279 A.D.) thì việc sản xuất đồ gốm men celadon đã đat đến những đỉnh cao mới. Nhiều lò gốm sản xuất cho triều đình ( Tiếng Hán gọi là “guan” hay “ lò gốm được thừa nhận chính thức”) gần Hangzhuo và nhiều lò gốm tại Longquan, đông nam Zhejiang, đã sản xuất ra celadon cực kỳ thuần khiết và thanh tao.
Thông qua nỗ lực của các nhà lữ hành và thương nhân Trung Quốc , Ả rập gốm sứ celadon đã tìm đường đến được Đông Á, Ai Cập, và Châu Âu. Cái tên “celadon” bắt nguồn từ một vỡ kịch viết vào thế kỷ 17 của Honore d’Urfe được trình diễn tại các sân khấu ở Paris về vị anh hùng, người chăn cừu tên Celadon, trong trang phục xanh lá cây thanh lịch. Với diễn biến thời cuộc, người dân thành Paris lúc ấy đã ưa thích gốm sứ xanh lá cây Trung Hoa đến nỗi họ gọi lại tên của chúng theo tên của vị anh hùng trong vỡ kịch của Honore d’Urfe. Vì vậy trong khi ý nghĩa nguyên thủy của Celadon là “người tình dịu dàng”, celadon lại trở thành tên của gốm sứ xanh lá cây xuất khẩu từ Trung Hoa và tên này cũng bám rể kể từ dạo ấy.
“Crackleware” hay “craak wares”,hay “ đồ gốm men rạn” cũng là một loại gốm celadon do có những đường rạn nứt lớn và tinh tế trên bề mặt của chúng. Đặc tính rạn nứt ở bề mặt men celadon này là kết quả của quá trình nung mà lớp men phủ co ngót nhiều và nhanh hơn cốt thân đồ gốm. Những người thợ gốm triều đại nhà Tống đã tinh khôn khi vận dụng hoa văn rạn nứt này làm hiệu quả trang trí. Đó là lý do tại sao một nhãn hiệu gốm sứ sản sinh trong thời kỳ Trung Hoa cổ trở nên nổi tiếng trên khắp thế giới.
Ngày nay, từ celadon mang hai ý nghĩa chính, một là nói đến loại men màu xanh lá cây nguồn gốc Trung Hoa có chứa chất sắt và trải qua một quá trình nung làm co ngót. Ý nghĩa khác là chỉ tất cả loại gốm sứ nào được phủ men celadon. Như là một tên chung để chỉ các loại gốm màu xanh lá cây khác nhau mà trong phạm vi bài này không thể đề cập hết được, gốm sứ sản xuất tại lò gốm Yue trong triều đại nhà Đường; tại các lò gốm Longquan, Ru,Guan, Yaozhuo trong triều đại nhà Tống tất cả đều liệt vào loại gốm sứ celadon. Như vậy gốm Longquan = gốm celadon,…
Thông hiểu sự kiện và thuật ngữ sẽ giúp người sưu tập gốm sứ Trung Hoa rất nhiều.
Uống Trà Thôi
Theo Cổ vật tinh hoa
