Nghệ nhân Tử sa Xưa và Nay
Sau “Tứ đại danh gia” là đến thời của các nghệ nhân: Lý Mậu Lâm giỏi làm ấm tròn, nhỏ; thoạt nhìn không thấy đẹp nhưng quan sát kỹ thì cấu tứ cực kỳ tinh tế, ông đã có những cải tiến quan trọng ở công đoạn nung ấm Tử sa. Thời Đại Bân là con của Thời Bằng, nhưng tài nghệ có phần vượt trội cha mình, ông là nhà chế tác ấm Tử sa nổi tiếng chỉ sau Cung Xuân. Thời của ông xuất hiện bài đồng dao Đào tứ, ca rằng: Nghi Hưng diệu thủ sổ Cung Xuân, hậu bối duy suy Thời Đại Bân (Bàn tay kỳ diệu của Nghi Hưng phải kể đến Cung Xuân, duy lớp sau đáng ca ngợi chỉ có Thời Đại Bân).
Thời Đại Bân truyền nghệ cho nhiều đệ tử, xuất sắc hơn cả có Lý Trọng Phương và Từ Đại Bân, ba người để lại cho đời nhiều kiệt tác ấm Tử sa, được xưng tụng là “ Hồ gia diệu thủ tam đại”. Lý Trọng Phương là con trai của Lý Mậu Lâm, tác phẩm của ông văn nhã, nhưng xét về mặt kỹ thuật thì thật tử công phu. Sau “Tam đại” là nhiều tên tuổi khác, nhưng đặc biệt nổi trội có Trần Trọng Mỹ và Thẩm Quân Dụng, những ấm Tử sa do họ làm ra đều được người đương thời gọi là “thần phẩm”.
Đến đời Thanh, nghệ thuật chế tác ấm Tử sa lại tiến thêm một bước dài, thời mạc Minh sơ Thanh có Trần Minh Viễn, tên hiệu Hạc Phong hay Hồ Ẩn chế tạo những trà cụ nhã ngoạn với phong cách mới lạ, hoa văn đường nét khắc chạm tinh tế, nổi tiếng khắp trong và ngoài nước. Thời Gia Khánh- Đạo Quang có hai anh em Dương Bành Niên, Dương Phụng Niên (nữ) làm ra những chiếc ấm Tử sa với hình dáng thật lạ mắt, lung linh tự nhiên như vật thật. Đặc biệt, Dương Bành Niên còn hợp tác với Trần Mạn Sinh ở Thạch Kim Gia, là đương chức tri huyện Lệ Dương, dùng dao tre khắc tranh lên phôi ấm, mở ra một chương mới cho nghệ thuật tạo hình và trang trí ấm Tử sa. Tác phẩm hợp tác của hai người ký “Á Mạn Đà Thất”, đáy và quai ấm có dấu triện “Bành Niên”, cũng gọi là “Mạn Sinh”. Cùng thời với hai người có Thiệu Đại Hanh nổi tiếng làm những chiếc ấm hình khóm trúc, cá hoá rồng, tạo dáng hồn hậu chất phát , tinh mỹ vô cùng, đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật chế tạo ấm Tử sa.
Nghệ nhân Tử sa tên tuổi ở vào hai triều Minh – Thanh rất nhiều, trên đây chỉ kể những người nổi trội nhất. Từ cuối triều đại nhà Thanh đến thời kỳ Dân quốc, ngành sản xuất và buôn bán ấm trà Tử sa phát triển rất mạnh, các lò gốm quy mô lớn có đến hàng trăm công nhân, còn các lò nhỏ hoạt động theo mô hình sản xuất gia đình. Năm 1912, Châu Văn Bá là người sáng lập công ty đồ gốm Tử sa đầu tiên ở TQ. Năm 1917, chính quyền tỉnh Giang Tô cho phá núi xây Công xưởng gốm Tử sa Giang Tô, khâu kỹ thuật do hai nghệ nhân trứ danh Trình Thọ Trân và Du Quốc Lương đảm trách. Đới Quốc Bảo là nghệ nhân khắc sứ nổi tiếng cũng mở công ty đồ gốm Thiết Họa Hiên, ông mua phôi ấm của các nghệ nhân có tiếng ở Nghi Hưng như: Tưởng Yến Đình, Chí Cự, Hùng Cao, Trình Thọ Trân, Uông Bảo Căn… về khắc tranh, thư pháp rồi đem nung, bán ra thị trường. Ngoài Thiết Họa Hiên, Nghi Hưng còn có những xưởng gốm Tử sa xuất khẩu ấm trà ra nước ngoài nổi tiếng, như xưởng Trần Đỉnh Hòa của nghệ nhân Trần Nguyên Minh, lò Cát Dực Dân chuyên cung cấp ấm Tử sa cho một công ty Nhật ở Osaka…
Đến thời điểm hiện nay, các nghệ nhân Tử sa đương đại thuộc hàng “cao thủ” ở Nghi Hưng có 8 vị: Cố Cảnh Chu, Tưởng Dung, Bùi Thạch Dân, Chu Khả Tâm, Ngô Vân Căn, Vương Dần Xuân, Nhậm Cán Đình và Đàm Tuyền Hải. Các nghệ nhân này hầu hết đều giữ những chức vụ quan trọng trong ngành mỹ thuật tỉnh Giang Tô. “Danh sư xuất cao đồ”, học trò và con cái của họ cũng là những nghệ nhân kiệt xuất trong nghề: Từ Hán Đường, Từ Tú Đường, Lý Xương Hồng, Thẩm Cừ Hoa (nữ), Lý Bích Phương (nữ), Uông Dần Tiên (nữ), Lữ Hiểu Thần, Ngô Chấn, Bào Chí Cường, Trữ Lập Chi, Cố Thiệu Bồi, Hà Đạo Hồng… Thành phố Nghi Hưng hiện có tới 20 công ty, nhà máy chuyên sản xuất mặt hàng gốm Tử sa, mỗi ngày có 20 ngàn nghệ nhân, công nhân đến xưởng làm việc.
Uống Trà Thôi
Nguồn: Song Mộc’s Blog
