Cây Bời Lời
Mô tả cây.
Cây cao có thể tới 10m. Nhiều dạng, vỏ thân nâu, không mùi, không vị, trong có chất nhớt, cảnh trưởng thành hình trụ, nhấn cành non có cạnh, nhiều lông. Lá mọc so le, thường mọc thành cụm ở đầu cành, hơi dai, màu xanh lục đậm, mặt trên bóng, mặt dưới có lòng, kích thước rất thay đổi, dài 7-20cm, rộng 4-10cm, hình bầu dục hay thuôn dài, phía đáy lá tròn hoặc nhọn, đầu nhọn hay tù; cuống lá có lông, dài 1,5-5cm. Hoa tụ từng 3-6 thành tán nhỏ trên 1 cuống chung dài 1-3cm có lông; cuống của mỗi hoa dài 2-3mm. Quả hình cầu to bằng hạt đậu, màu đen, đính trên cuống phình ra. Mùa quả vào tháng 7-8.
Cây Bời Lời Nhớt
Phân bố, thu hái và chế biến
Hiện nay cây này chưa được trồng nhiều. Chủ yếu mọc hoang, nhiều nhất ở Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh. Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên, một số ít mọc ở Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Hà Giang, Tuyên Quang, Quảng Ninh. Còn mọc ở miền nam Trung Quốc. Ấn Độ, Malaixia. Inđônêxya, Campuchia. Trồng bằng hạt hay dâm cành. Sau 5-6 năm bắt đầu có quả.
Người ta dùng gỗ cây này để lấy chất nhầy dùng trong kỹ nghệ làm giấy, làm hương nén: quả được thu hái vào tháng 7-8 để ép dầu làm nến và nấu xà phòng.
Thành phần hoá học
Tất cả các bộ phận của cây, nhiều nhất ở vỏ thân có chứa một chất nhầy dính, thường dùng để dính bột giấy hay hương thắp.
Hạt chứa 45% chất dầu béo đông đặc ở nhiệt độ thường, thành phần chủ yếu của dầu là laurin và olein.
Gỗ non có chứa ít tinh dầu nhưng khi già tỷ lệ tinh dầu ít đi.
Công dụng của bời lời trong y học, có thể kể đến là:
Cây bời lời có tính hàn, vị đắng nhẹ, giúp giảm viêm, tiêu độc, cầm máu, giảm đau cực tốt.
Lớp vỏ cùng lá bời lời giã nát thành bột, đắp trực tiếp lên vết da bỏng sẽ giúp hạ nhiệt và giảm bớt phồng rộp.
Vỏ bời lời cùng vỏ quýt, gừng tươi… được sắc thuốc để trị tiêu chảy. Bên cạnh đó, còn có thể dùng để dưỡng tóc. Cụ thể bào vỏ cây thành từng lớp nhỏ, ngâm với nước và bôi trực tiếp sẽ giúp tóc bóng mượt.
Kết hợp với bạch chỉ, cam thảo… sắc rồi uống trực tiếp, có tác dụng điều trị cườm nước.
Đem lá bời lời phơi khô, hãm cùng nước ấm, uống như nước trà có công dụng điều trị ợ chua, chướng bụng, táo bón, khó tiêu…
Hoa Bời Lời chụp tại Làng Zen ngày 03/07/2024 (Vị trí cây gần bồn chứa nước trước Nhà Khu nam).
